KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA
z przebiegu walk z okupantem hitlerowskim i pracy w konspiracji
prowadzonej przez Wacława Matysiaka ps. ” Ziuk” w latach 1939 – 1944r.
Urodzony 18 grudnia 1904 r syn Andrzeja i Bronisławy z d. Szkoda – w miejscowości
Krukówka, pow. Garwolin. W roku 1925 powołany do służby czynnej i wcielony do 1-go
Pułku Strzelców Konnych w Garwolinie, w którym kończy szkołę podoficerską z wynikiem
celującym.
W 1939roku w czasie kampanii wrześniowej w stopniu wach. Dowodzi plutonem C K M-ów.
W walkach z najeźdźca wykazuje męstwo i odwagę dając wzór swoim podwładnym.
Bierze czynny udział w walkach z Niemcami pod Józefowem, Annopolem. Księżomierzem,
i Tomaszowem Lubelskim. Po zakończeniu walk dostaje się do niewoli z której ucieka.
W połowie października 1939 roku zorganizowanym przerzutem – przygotowanym przez
komórkę przerzutową w Warszawie – usiłuje przedostać się do Francji.
Na granicy węgierskiej został zatrzymany przez milicję ukraińską i przekazany do
gestapo w Baligrodzie, a następnie – po tygodniu – przesłany do więzienia w Sanoku.
Po trzech tygodniach przesłuchiwań – jedynie dzięki stwierdzeniu przez gestapo
w Sanoku, ż e przepustka, którą posługiwał się zatrzymany posiada autentyczny podpis
Kreisshauptmana Sanoka – został zwolniony z więzienia.
W listopadzie 1939 roku wstępuje w szeregi ZWZ. W grudniu tegoż roku w ramach
szkolenia – grupy specjalnej – kończy w Warszawie kurs Dywersji i Sabotażu. Po ukończonym
kursie zostaje dowódcą dywersji i sabotażu obwodu Garwolina. i zakańcza
proces organizacyjny. Szkoli je i przygotowuje do działań bojowych.
Zorganizowawszy pierwsze grupy dywersji przystępuje wraz ze swymi żołnierzami
i grupami wydzielonymi z placówek do zbierania broni, amunicji i sprzętu wojskowego –
deponując ją i zabezpieczając w odpowiednio wybudowanych magazynach i schronach
ziemnych.
Żołnierze oddziałów dywersji czuwają nad bezpieczeństwem magazynów z bronią oraz
dokonują okresowych konserwcji.
Popr. ” Ziuk” inicjuje, organizuje i wykonuje wraz ze swymi oddziałami różne akcje
dywersyjno-sabotażowe, a mianowicie:
D Z I Ł A N I A S A B O T A Ż U.
1/ Współpracuje i przeprowadza niszczenie linii łączności / przewodowej / na całym
terenie powiatu, ze szczególnym uporem uszkadzano przewody łączności kolejowej.
2/ W latach 1941- 1944 oddziały dywersji systematycznie dokonują niszczenia różnych
dokumentów w urzędach gmin powiatu Garwolin.
Szczególną kontrolą objęto gminy Wola Rębkowska, Górzno, Miastków, Wilga, Parysów
i wiele innych
-2-
Niszczeniu ulegały wykazy / listy / osób wyznaczonych – tak zwanych
” ochotników” – na wyjazd do Rzeszy oraz wykazy kontygentów żywca i zboża.
3/. Specjalne ekipy przeszkolonych żołnierzy dywersji , dokonywały kolczykowania
bydła i trzody chlewnej podrobionymi kolczykami wyprodukowanymi
w warsztatach konspiracyjnych.
Akcja ta była prowadzona systematycznie i obejmowała teren całego
powiatu.
4/ Uszkadzano mleczarnie, poprzez wymontowywanie i zabieranie głównych
części oraz niszczono wykazy dostaw mleka, w których figurowały osoby
z zaległościami dostaw.
5/ Specjalne grupy wywiadowców dywersji zbierały wiadomości o ruchach
wojsk niemieckich podążających na wschód oraz formacjach żandarmerii,
policji ich działaniu i zbrodniach popełnionych na ludności, poza tym
prowadzono ewidencję konfidentów pracujących dla okupanta.
6/ Żołnierze dywersji wspólnie z innymi członkami organizacji – pracujący
na poczcie – prowadzili ciągłą kontrolę korespondencji Niemców, z której
wyławiano wiadomości polityczne, gospodarcze i o nastrojach wśród
ludności Rzeszy, a przede wszystkim wychwytywano anonimy i ostrzegano
zadenuncjowanych.
Dzięki tej akcji uratowano setki ludzi od niechybnej śmierci.
7/ W latach 1943 – 1944 grupy z oddziału dywersji prowadziły zorganizowaną
ochronę zbrojną nad warsztatami produkującymi konspiracyjne granaty
oraz nad konspiracyjną drukarnią.
”Ziuk” jest współorganizatorem uruchomienia produkcji granatów. Produkcję
wykonał St. wachm.Kazimierz Wojciechowski ps. ”Lufka” we własnych
warsztatach.
8/ W roku 1944 prowadzono akcję ”kolec” polegający na rozsypywaniu różnego
typu kolców do przebijania opon samochodowych.
DZIAŁANIA DYWERSJI
1/ W listopadzie 1942r oddział dywersji pod dowództwem podporucznika
”Wilczka” /Stefan Gora/ na stacji kolejowej w Zabieżnikach dokonuje
ataku na pociąg towarowy rozbija kilka wagonów – rekwiruje materiały
tekstylne i ciepła odzież, przeznaczoną na front wschodni.
2/ W styczniu 1943r ppor. ”Wilczek” ze swym oddziałem dywersji zniszczył
kilka wagonów towarowych ze sprzętem wojskowym na st. kol. Zabieżniki.
Zdobyto dużo broni, przeznaczonego na front wschodni.
3/ 10 września 1943r oddziały dywersji przy współudziale oddziału partyzanckiego
uwolniły 50 Polaków z więzienia w Garwolinie.
Wśród uwolnionych było 5 partyzantów oraz kapitan ”Komar” /Czesław
Benicki/.
– 3-
W akcji tej dowodzonej przez komendanta obwodu majora ”Marcina” / Władysław
Szkuta/ .brało udział ponad 300 osób. Oddziałami bojowymi dowodził ppor. ”Ziuk”
a grupą uwalniającą z więzienia ppor. ”Wilczek”.
3/ W czerwcu 1944r oddział dywersji w sile około 50 żołnierzy, dowodzony
przez ppor. ”Ziuka” – rozbił magazyny niemieckie, znajdujące się w spółdzieli
”Rolnik” / obecny budynek P.Z.G.S.ul. Armii Czerwonej/.
Magazyny te znajdowały się w środku dwu silnych zgrupowań niemieckich ,
żandarmi i ”Czarni” w mieście i z drugiej strony liczny garnizon Wermachtu
Skonfiskowano i wywieziono furmankami do magazynów leśnych kilkadziesiąt
ton produktów żywnościowych i ponad dwa miliony papierosów.
4/ 5 lipca 1944 roku oddział dywersji w sile 8 żołnierzy pod osobistym
dowództwem ppor. ”Ziuka” dokonał brawurowego i udanego zamachu na starostę
niemieckiego w Garwolinie – dr. Freudenthala – krwawego kata ludności
polskiej.
W akcji tej zginął Freudenthal i dwóch Niemców z jego osobistej ochrony.
Drugi samochód, w którym znajdowało się 8 esesmanów osobistej eskorty
z oficerem SS Lorentzem, umknął z pola walki.
Zamach wykonano na bardzo ruchliwej arterii drogowej – szosa Warszawa –
Lublin, 23 km na północ od Garwolina.
Zdobyto: 2 peemy, 3 kbk, 4 pistolety ręczne, 6 granatów trzonkowych.
Straty własne : strzelec ”Szczupak” /Kazimierz Wielgosz/ doznał nieuleczalnego
szoku nerwowego.
Za przeprowadzenie tej akcji ppor. ”Ziuk” odznaczony został Krzyżem
Wirtuti Military V klasy.
5/ W latach 1942-1943 oddziały dywersji pod dowództwem ”Ziuka” biorą udział
w osłonie zrzutów lotniczych ludzi , broni i sprzętu. Zrzuty przyjmowano
w rejonie : Sobienie Jeziory, Wilga, Łaskarzew, Osieck.
Po za tym oddziały dywersji ściśle współpracują z oddziałem partyzanckim
poprzez rozpracowanie obiektów lub jednostek i przekazywanie zdobytych
materiałów do dowódcy oddziału partyzanckiego, a nawet wspierając działania
grupami dywersji.
Niezależnie od kierowania działaniami dywersji i sabotażu od 1941 roku
ppor. ”Ziuk” był dowódcą Rejonu Garwolin. W ramach tej funkcji – jako
główne zadanie – powierzono mu rozpracowanie koszar i miasta Garwolin oraz
przygotować oddziały do zdobycia tych obiektów w ramach przygotowywanej
akcji ogólnie – powstańczej.
– 4 –
Był współorganizatorem odtworzenia 1-go Pułku Strzelców Konnych na terenie
obwodu ”Gołąb” / Garwolin/.
W roku 1943 w dowód uznania za wybitną zasługi w pracy konspiracyjnej otrzymuje
awans na ppor.kawalerii i równocześnie nominację na dowódcę pierwszego szwadronu
1 Pułku Strzelców Konnych z siedzibą w Garwolinie.
W drugiej połowie lipca 1944r / 19 lipca/ w ramach akcji ”Burza” nastąpiła
częściowa mobilizacja Armii Krajowej – zmobilizowany został również i 1 szwadron
1PSK. Miejscem mobilizacji były lasy Rębków, Huta Garwolińska i nadleśnictwo Miętne.
Z akcji mobilizacyjnej powstał szwadron w sile 5 plutonów liniowych i jeden pluton
CKM oraz jeden działon p.panc. Ogółem 320 żołnierzy.
W dniach 19-26 lipiec tegoż roku w ramach walk powstańczych obwodu ”Gołąb” szwadron
toczy walki z oddziałami wroga wokół Garwolina i rejonu Rębków – Wilga.
W walkach tych zabito 6 niemców i wzięto 9 jeńców, w tym jednego
oficera wermachtu oraz dużą ilość broni i różnorodnego sprzętu.
Straty własne jeden zabity i dwóch rannych.
W momencie zbliżania się ofenzywy wschodniej oddziały Armii Czerwonej nawiązały
łączność z oddziałami Armii Radzieckiej i współdziałały w walce o wyzwolenie
Garwolina.
Wyłuszczone działania dywersji i sabotażu / nie obejmują wszystkich akcji/ wykonywanych
przez oddziały dywersji pod dowództwem ”Ziuka” /w znacznym stopniu opóźniały
i dezorganizowały wykonywanie poleceń i zarządzeń administracji okupanta oraz
wprowadzały chaos i dezorientację w komórkach terenowych, a przede wszystkim obniżały
walory moralne podrywając wiarę w niezwyciężone siły wroga.
Ppor. ”Ziuk” w czasie swej prawie pięcioletniej pracy w szeregach Armii Krajowej
pełnił funkcje o najwyższym narażeniu swego życia, dla ratowania życia i wolności
Polaków dla przyspieszenia wyzwolenia Ojczyzny – bez wahania i bezinteresownie
narażał własne życie.
W dowód uznani za nieustraszoną i ofiarna walkę z okupantem i pełną poświęcenia
pracę w konspiracji został odznaczony:
Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Złotym i Srebrnym
Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Jako były pomocnik Jedynkarza Obwodu AK ”Gołąb” i p.o. oficera Mob.l.p.Strz.
Kon. ”Zagrobla” przez cały czas okupacji hitlerowskiej – stwierdzam, ze powyższe
dane są zgodne ze stanem i odpowiadają prawdzie.
Garwolin, dnia 31 marca 1973r. Władysław Giczan kpt.rez. ”ps.Gwat” zamieszkały
w Garwolinie ul. Targowa nr, 7-a
Własnoręczność podpisu Władysława Giczana stwierdzam.
Pieczęć trójkątna Związek Bojowników o Wolność
i Demokrację
Zarząd Oddziału Garwolin
/podpis nieczytelny/
Pieczątka podłużna Sekretarz
Zarządu Oddz. Pom.ZBOWID
podpis nieczytelny
Był współorganizatorem odtworzenia 1-go Pułku Strzelców Konnych
na terenie obwodu ”Gołąb” / Garwolin/.
W roku 1943 w dowód uznania za wybitną zasługi w pracy konspiracyjnej
otrzymuje awans na ppor. kawalerii i równocześnie nominację na dowódcę
pierwszego szwadronu 1 Pułku Strzelców Konnych z siedzibą w Garwolinie.
W drugiej połowie lipca 1944 r . / 19 lipca/ w ramach akcji
”Burza” nastąpiła częściowa mobilizacja Armii Krajowej – zmobilizo –
wany również został i 1 szwadron 1PSK. Miejscem mobilizacji były
lasy Rębków, Huta Garwolińska i nadleśnictwo Miętne.
Z akcji mobilizacyjnej powstał szwadron w sile 5 plutonów liniowych
i jeden pluton CKM oraz jeden działon p. panc . Ogółem 320 żołnierzy.
W dniach 19-26 lipiec tegoż roku w ramach walk powstańczych Obwodu
”Gołąb” szwadron toczy walki z xxxxxxxxxxxx oddziałami wroga
wokół Garwolina i rejonu Rębków – Wilga.
W walkach tych zabito 6 niemców i wzięto 9 jeńców , w tym
jednego oficera wermachtu oraz dużą ilość broni i różnorodnego sprzętu..
Straty własne jeden zabity i dwóch rannych.
W momencie zbliżania się ofenzywy wschodniej oddziały Armii Krajowej
nawiązały łączność z oddziałami Armii Radzieckiej i współdziałały
w walce o wyzwolenie Garwolina.
Wyłuszczone działania dywersji i sabotażu / nie obejmują wszystkich akcji/
wykonywane przez oddziały dywersji pod dowództwem ”Ziuka”
w znacznym stopniu opóźniały i dezorganizowały wykonywanie poleceń i
zarządzeń administracji okupanta oraz wprowadzały chaos i dezorientację
w komórkach terenowych, a przede wszystkim obniżały walory moralne
podrywając wiarę w niezwyciężone siły wroga.
Ppor. ”Ziuk” w czasie swej prawie pięcioletniej pracy w
szeregach Armii Krajowej pełnił funkcje o najwyższym narażeniu
swego życia, dla ratowania życia i wolności Polaków dla przyspieszenia
wyzwolenia Ojczyzny – bez wahania i bezinteresownie narażał własne
życie.
W dowód uznani za nieustraszoną i ofiarna walkę z okupantem
i pełną poświęcenia pracę w konspiracji został odznaczony:
Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem
Zasługi z Mieczami.
Jako były pomocnik Jedynkarza Obwodu AK ”Gołąb” i p.o.
oficera Mob.l.p.Strz. Kon. ”Zagrobla” przez cały czas okupacji
hitlerowskiej – stwierdzam, ze powyższe dane są zgodne ze sta
i odpowiadają prawdzie.
Garwolin, dnia 31 marca 1973r. Władysław Giczan kpt.rez. ”ps.Gwat” zamieszkały
w Garwolinie ul. Targowa nr, 7-a
Własnoręczność podpisu Władysława Giczana stwierdzam.
( Pieczęć trójkątna Związek Bojowników o Wolność
i Demokrację
Zarząd Oddziału Garwolin
/podpis nieczytelny/)
(Pieczątka podłużna: Sekretarz
Zarządu Oddz. Pom.ZBOWID
M. Kurach)
podpis nieczytelny
Transkrypcji dokonała Ewa Drzewiecka – Dziękujemy!
