Rok 1920 w Garwolinie

Są takie lata, które w mijających dekadach i stuleciach znaczą więcej niż inne. Do takich należy rok 1920. W drugim roku niepodległości trwała budowa państwa, którego nie mieliśmy przez 123 lata. Czasy były ciągle niespokojne, bo trwała walka o kształt naszych granic, a do tego młodemu państwu zagroził wróg ze Wschodu. Oto krótkie migawki z tego, co się działo tego roku w Garwolinie.

Styczeń

Trwało tworzenie zrębów państwowości. Tworzono od podstaw jednolite dla trzech byłych zaborów instytucje państwowe i samorządowe, ustanawiano prawa i obowiązki, walczono z bandytyzmem, organizowano opiekę nad potrzebującymi. Sukcesem młodego państwa było przywrócenie ruchu pocztowego i telegraficznego z zagranicą, a sukcesem powiatu garwolińskiego było zapewnienie węgla miejscowym rzemieślnikom.

Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński, 15 stycznia 1920, nr 3

podsumowanie 1919
podsumowanie roku 1919 - 2
podsumowanie roku 1919 - 3

Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński, 29 stycznia 1920, nr 4

Luty

Sejmik Powiatowy przejął w zarząd i utrzymanie miejscowe gimnazjum, kończono także zbiórkę pieniędzy na dar dla Józefa Piłsudskiego (zakupiono dla niego dworek Milusin w Sulejówku). Komisje poborowe rekrutowały mężczyzn z roczników 1897-1901. Na 10 marca zapowiedziano w Garwolinie pokaz koni i obiecano rolnikom, że konie nagrodzone nie będą podlegały rekwizycji na rzecz wojska. Zorganizowano także kurs jajczarski dla rolników.

Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński, 9 lutego 1920, nr 5

Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński, 19 lutego 1920, nr 7

kurs jajczarski

Marzec

Ofiarność ubogiego społeczeństwa była ogromna. Polski Biały Krzyż zbierał datki na święcone (zbliżała się Wielkanoc) dla żołnierzy ochotniczej armii. Nagrodzono także właścicieli koni za piękne okazy wierzchowców prezentowane na wystawie.

Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński, 22 marca 1920, nr 10

Kwiecień

W kwietniu 1920 r. kilogram białej soli z Wieliczki w handlu detalicznym kosztował 2,4 marki. „Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński” informował, jak ustrzec się przed ospą naturalną, i ogłaszał terminy obowiązkowych szczepień przeciw tej chorobie w naszym powiecie. W świecie polityki dominował temat granicy zachodniej, północnej i południowej. Powiat mobilizował się do wsparcia Polaków w plebiscytach na Warmii, na Śląsku oraz na Spisz i Orawie. Dementowano pogłoski o mającej nastąpić wymianie marki na złotówki. W Garwolinie przygotowywano się też do ogólnopolskich zawodów strażackich.

Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński, 29 kwietnia 1920, nr 14

malarz

Maj

Sól biała kosztowała już 3,7 marki za kilogram, co świadczyło o galopującej inflacji. Do parcelacji wyznaczono folwark Miętne. Władze powiatowe rozpowszechniały apele Naczelnego Nadzwyczajnego Komisariatu do spraw walki z epidemiami o konieczności regularnych kąpieli i zachowania czystości. Instruowały także, jak ustrzec się przez gruźlicą. Władze państwowe ogłosiły Pożyczkę Odrodzenia Polski. W maju władze powiatowe obliczyły, że wskutek poboru 6 roczników uszczupliła się kadra służb przeciwpożarowych, powodując przez to wzrost ryzyka rozprzestrzeniania się ewentualnych pożarów. W tym czasie polska armia zajęła Kijów.

Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński, 20 maja 1920, nr 16

Czerwiec

Sól kosztowała już 3,90 marki za kilogram. Nasilała się akcja wsparcia plebiscytu na Warmii. Ogłoszono pobór do wojska dwóch kolejnych roczników 1895 i 1902. Ogłoszono rekrutację do 4-klasowego gimnazjum w Garwolinie i szkoły rolniczej w Sobieszynie.

Kurjer Warszawski, 30 czerwca 1920, nr 179

plebiscyt na warmii
plebiscyt na mazurach

Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński, 1 czerwca 1920, nr 17

plebiscyt1
plebiscyt2

Lipiec

Na froncie wschodnim odwróciło się koło fortuny, zaczął się wielki odwrót polskiej armii, którą poprzedzały masowe ruchy ludności cywilnej. W Garwolinie zaczęli pojawiać się uchodźcy z kresów. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski, wojewoda lubelski Stanisław Moskalewski, starosta garwoliński Stefan Boguszewski wzywali do wsparcia wysiłków w walce z bolszewicką nawałą. Na wojnę wzywano wszystkich zdolnych do noszenia broni. Na front pomaszerowało 33 policjantów z powiatu garwolińskiego. Zwrócono się także z odezwą do straży pożarnych.

Głos Lubelski, 14 lipca 1920, nr 189

apel wojenny

Kurjer Warszawski, 24 lipca 1920, nr 203

Tygodnik Informacyjny na Powiat Garwoliński, 15 lipca 1920, nr 22

policjanci na front

Sierpień

W sierpniu Garwolin został na kilka dni zajęty przez Rosjan. Więcej informacji o 4-dniowej okupacji Garwolina przez bolszewików można znaleźć w osobnym wpisie.  Informacje o zachowaniu ludności miasta w czasie inwazji bolszewików można znaleźć także we wspomnieniach Ryfki Perkal-Lewin. Jedną z ofiar bolszewików był Stanisław Chaniewski, poseł Ziemi Garwolińskiej. Jego historia została opisana w osobnym wpisie.

Garwolin został wyzwolony przez 4. Pułk Strzelców Wielkopolskich, dla którego bitwa o Garwolin stała się jedną z chlubnych kart historii.

Ilustrowany Kuryer Codzienny, 18 sierpnia 1920, nr 226

kontrofensywa znad Wieprza
kontrofensywa 1920

Głos Lubelski, 17 sierpnia 1920, nr 222

Marjan Swinarski, Bitwa pod Garwolinem, Nowy Kurjer: dawniej Postęp, 20 maja 1932, nr 114

bitwa pod garwolinem

Opis tej bitwy został także zamieszczony w:
Jerzy Łapiński, Zarys historji wojennej 58-go pułku piechoty wielkopolskiej, Warszawa 1928
(UWAGA: tekst nie jest jeszcze w domenie publicznej)

zarys historii pułku
odezwa rady ministrów

Przebieg działań militarnych w powiecie garwolińskim został szczegółowo opisany w książce 14 dywizja piechoty w wojnie i pokoju (Poznań 1937). Fragment tej książki poświęcony działaniom w okolicach Garwolina można przeczytać tutaj. Lista żołnierzy, którzy zginęli na naszym terenie została opublikowana tutaj. Z zapisanych relacji dowiadujemy się także o czynnym udziale mieszkańców Garwolina w oswobodzeniu miasta.

Kurjer Warszawski, 31 sierpnia 1920, nr 241

Wrzesień

Bolszewicy na szczęście nie zdążyli zadomowić się w Garwolinie, ale zamierzali u nas instalować sowiecką władzę. Już mieli gotowe pieczęcie dla Rewolucyjnego Komitetu Powiatu Garwolińskiego.

Głos Lubelski, 16 września 1920, nr 252

sowiecka republika
republika sowiecka

Październik

Życie codzienne wracało do normy. Garwolinian zaczęło bardziej zaprzątać to, że regionalnie zostali przypisani do województwa lubelskiego, chociaż komunikacyjnie łatwiej było im dotrzeć do Warszawy. Starostę Boguszewskiego zastąpił Aleksander Dębski. Mieszkańcy powiatu z radością przyjęli wiadomość o przyłączeniu przez gen. Żeligowskiego Wilna do Polski.

Głos Lubelski, 17 października 1920, nr 280

Literatura na temat roku 1920 w powiecie garwolińskim

Dzięki czytelnikom portalu Garwolin.org staramy się ustalić listę najważniejszych lektur opisujących rok 1920 na Ziemi Garwolińskiej. Dziękujemy Krzysztofowi Siarkiewiczowi i Zbigniewowi Winiarkowi za informacje o następujących pozycjach:

  1. Zbigniew Gnat-Wieteska, Rok 1920 na południowo-wschodnim Mazowszu, Garwolin 1990.
  2. Na szlakach inwazji bolszewickiej, „Ziemia Lubelska”, 3 października 1920, dodatek do nr 426.
  3. Ryfka Perkal-Lewin, O ile pamiętam… [w:]  Księga pamięci Garwolina,  Tel-Awiw 1972, s. 41-50.
  4. Józef Piłsudski, Rok 1920, Gdańsk 1989.
  5. Ryszard Siudalski, Wiatr w oczy: wspomnienia międzywojenne, Warszawa 1987.

Oryginały artykułów z „Tygodnika Informacyjnego na Powiat Garwoliński” znajdują się w zbiorach Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy – Bibliotece Głównej Województwa Mazowieckiego. Ich cyfrowa wersja jest dostępna w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej. Oryginały artykułów z „Głosu Lubelskiego” znajdują się w zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie. Ich wersja cyfrowa jest dostępna w Lubelskiej Bibliotece Cyfrowej. Oryginały artykułów z „Gazety Polskiej” i „Nowego Kurjera: dawniej Postępu” oraz książki Zarys historji wojennej 58-go pułku piechoty wielkopolskiej znajdują się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu. Ich wersje cyfrowe znajdują się w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej. Oryginał artykułu z „Ilustrowanego Kuryera Codzienniego” znajduje się w Archiwum Narodowym w Krakowie. Jego wersja cyfrowa znajduje się w Małopolskiej Bibliotece Cyfrowej. Oryginał artykułu z „Kurjera Warszawskiego” znajduje się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie. Jego wersja cyfrowa znajduje się w e-Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego .

Podziel się tym ze znajomymi! Poinformuj ich o garwolin.org

2 thoughts on “Rok 1920 w Garwolinie

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *