Ziemiaństwo powiatu garwolińskiego na rzecz oświaty

Podajemy dwa przykłady działań oświatowych ziemiaństwa powiatu garwolińskiego w XIX w. Jeden ukazuje Henryka Kiwerskiego z Kłoczewa, a drugi Stanisława hr. Zamoyskiego z Podzamcza.

 

Zygmunt Gawarecki, O złem i dobrem gospodarowaniu, Lwów 1882, s. 40.

Ot, jakiż to piękny i szlachetny, prawdziwie obywatelski dał przykład pan Henryk Kiwerski właściciel dóbr Kłoczew w powiecie Garwolińskim, w Królestwie. Co wieczór, kiedy już dnie poczynają być krótszemi, po ukończeniu roboty posyła on swoją czeladź do szkoły, aby się douczyła tego, co człowiekowi potrzebne jest wiedzieć, i sam za tę ich naukę płaci. Z czeladzi jego z początku nie wszyscy pojmowali potrzebę i pożytek takiej nauki, ba! może nawet wielu myślało, że przyjemniejby się dał czas w karczmie spędzić; ale w nie długim przeciągu czasu zrozumieli, że aby być istotnie człowiekiem, to za mało starać się tylko o jadło, bo to każde zwierzę o to się stara, ale człowiek musi jeszcze o oświeceniu swej głowy pamiętać.

 

Encyklopedia rolnictwa i wiadomości związek z niem mających, pod red. J. T. Lubomirskiego i in., Warszawa 1877, t. 4, s. 557.

W liczbie usiłowań dążących do podniesienia oświaty między ludnością roboczą wiejską, zamilczeć nie można o szkole parobczej w folwarku Podzamcze, w dobrach Maciejowickich, okręgu Żelechowskim, w powiecie Garwolińskim istniejącej, a założonej około r. 1815 przez ś.p. hrabiego Ordynata Stanisława Zamoyskiego, z etatem na 24-ch uczniów. Celem założenia tej szkoły było przyjście w pomoc ludziom niezamożnym stanu włościańskiego w wychowaniu dzieci, tak aby mogli nabyć w tej szkole dokładnego pojęcia o obowiązkach religijnych i moralnych człowieka, oraz wiadomości elementarnych z rolnictwem związek mających; nadto wykształcić się we wszystkich robotach z rolnictwem związek mających, jakoto: ciesiołce, szczepieniu drzew owocowych i t. d. Cel tej szkoły pierwotny odpowiadał ówczesnemu stanowi rzeczy; zamiarem bowiem było głównym osiedlanie wychowańców na gospodarstwie. Czas nauki wynosił od 6-iu do 10-iu lat, pod czas których uczeń otrzymywał bezpłatnie stół i odzienie etatem oznaczone; wrazie zaś oszczędzenia odzienia, fundusz z tej oszczędności otrzymywany zapisywany był na dobro ucznia i wypłacany mu po wyjściu. Opuszczając szkołę uczeń otrzymywał 200 złp. i osadzanym był na gospodarstwie mającem około 5 morgów gruntu i laki, z chałupą, z którego opłacał czynsz bardzo umiarkowany. W latach następnych (1827) szkoła rozwinęła się pomyślnie. Oprócz nauk wyżej wymienionych z rolnictwem związek mających, udzielano w niej religii i moralności, czytania, rachunków, to jest 4-ch działań prostych, pisania, rysunków i śpiewów. Nauka odbywała się od Igo października do Igo kwietnia, codziennie dwie godziny po południu a jednę wieczorem, a od Igo kwietnia do Igo października trzy dni w tygodniu, resztę czasu poświęcano zajęciom rolnym i innym. W r. 1849 liczba uczniów szkoły parobczej wynosiła tylko 13, lecz później znowu zwiększoną została i utrzymywaną była nieustannie po mimo wypadków 1863 r. Po tym czasie ze zmianą okoliczności i obowiązujących przepisów 7 , nastąpić musiały w szkole parobczej zmiany; miejsce nauczyciela zastąpił kierujący szkołą majster. Po r. 1872 liczba uczniów szkoły doprowadzoną została do 20 i dziś w tej liczbie utrzymuje się. Oprócz powyższej, założoną była w roku 1826 w Podzamczu szkoła rolnicza parobków żydowskich, która istniała lat kilka.

Fragmenty książek pobrane z Polony, ich oryginały znajdują się w Bibliotece Narodowej. Zdjęcie szkoły parobczej w Podzamczu autorstwa Stanisława Bogackiego.

Podziel się tym ze znajomymi! Poinformuj ich o garwolin.org

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *