Burmistrz i Przewodniczący Rady Miasta zapraszają na uroczyste odsłonięcie tablic pamiątkowych, poświęconych chorążemu Wojska Polskiego i pasjonatowi fotografii Narcyzowi Witczak-Witaczyńskiemu. Data uroczystości nie jest przypadkowa: 29 października to dzień, w którym Narcyz Witczak-Witaczynski obchodził urodziny i imieniny. Na godzinę 12.00 zaplanowano Mszę Świętą w Kolegiacie pw. Przemienienia Pańskiego w intencji chorążego Narcyza Witczak-Witaczyńskiego oraz żołnierzy 1 Pułku Strzelców Konnych.
Następnie zostaną odsłonięte i poświęcone tablice: jedna na ścianie Kolegiaty, druga przy domu rodzinnym w którym mieszkał chorąży Witczak-Witaczyński, przy ulicy Polnej 35. Wydarzeniem tym, władze miasta w porozumieniu z rodziną chorążego Witczaka-Witaczyńskiego, chcą przywrócić pamięci mieszkańców wyjątkową postać w dziejach naszego miasta.
Droga życiowa chorążego Narcyza Witczaka-Witaczyńskiego jest bardzo piękna a jednocześnie tragiczna, blisko związana z historią Polski w XX wieku. Narcyz Witczak-Witaczyński nieprzerwanie pełnił służbę w Wojsku Polskim od 1915 do 1939 roku, uczestniczył w bitwie pod Krechowcami, za co został odznaczony orderem Virtuti Militari. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, w latach dwudziestych był szefem Szwadronu Przybocznego Naczelnego Wodza i Naczelnika Państwa. Z Garwolinem był związany od 1931 roku, kiedy został przeniesiony do 1 Pułku Strzelców Konnych. Walczył w kampanii wrześniowej w 1939 roku, Po powrocie z kampanii wrześniowej 1939 roku współtworzył w Garwolinie konspirację antyhitlerowską. Został zamordowany w obozie na Majdanku 27 marca 1943 roku. Chorąży Narcyz Witczak-Witaczyński jako jeden z nielicznych miał prawo fotografowania Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza Wojska Polskiego. Fotografie jego autorstwa znalazły się w czasopismach: m. in. „Polska Zbrojna” i „Ilustrowany Kurier Codzienny” oraz były upublicznione na plakatach i pocztówkach. Pozostawił po sobie bogate archiwum dokumentujące codzienne życie kawalerii i przedwojennego Garwolina, które przetrwało dzięki zaangażowaniu rodziny.
Z okazji uroczystości, Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna przygotowała wystawę o chorążym Narcyzie Witczak-Witaczyńskim i 1 Pułku Strzelców Konnych.
mat. pracowe UM Garwolin
Chorąży Narcyz Witczak-Witaczyński ps. „Kościesza”
Narcyz Witczak-Witaczyński urodził się w Warszawie 29 października 1898 r. Mając niespełna siedemnaście lat zaciągnął się 13 sierpnia 1915 r. do 2 szwadronu Legionu Puławskiego – ochotniczej formacji wojskowej formowanej za zgodą rosyjskich władz wojskowych. W ramach szwadronu, później dywizjonu i pułku ułanów polskich brał udział, przy boku wojsk rosyjskich, w walkach z Niemcami. 24 lipca 1917 r. pułk ułanów polskich liczący około 400 szabel szarżował pod Krechowcami na oddziały niemieckie: kawalerię, piechotę i artylerię, w sile łącznie 1500-2000 ludzi. Szarża ta zyskała niebywały rozgłos i przysporzyła ułanom wielkiej popularności. Po odtworzeniu pułku w niepodległej Polsce otrzymał on numer pierwszy i nazwę „Krechowieckiego”. Oddział kawalerii, w którym służył Witaczyński wchodził w skład Brygady Strzelców Polskich (od 13.X.1915 r.), później Dywizji Strzelców Polskich (od lutego 1917 r.) i I Korpusu Polskiego (od sierpnia 1917 r.) gen. Józefa Dowbor-Muścickiego, stacjonującego na Białorusi.
Po zajęciu przez Niemców terenów, na których stacjonował korpus, podporządkował się niemieckim władzom wojskowym i w okresie maj-lipiec 1918 r. został rozbrojony i zdemobilizowany. 24 czerwca 1918 r. starszy podoficer (plutonowy) Narcyz Witczak-Witaczyński udał się na Kijowszczyznę, a następnie do Wołogdy, gdzie zetknął się z kolegami z 1 pułku ułanów będącymi pod rozkazami Misji Francuskiej. 5 sierpnia 1918 r. został aresztowany w Wołogdzie przez władze rewolucyjnej Rosji i przewieziony do Moskwy. Tam został wcielony do formowanego „czerwonego” Mazowieckiego Pułku Ułanów (organizator i dowódca rtm Hipolit Bitny-Szlachta).
W jego szeregach walczył nad Wołgą w składzie 5 armii frontu wschodniego z wojskami admirała Aleksandra Kolczaka. Pod Kazaniem próbował przeprowadzić swój pluton na stronę przeciwnika. Został ranny i odwieziony do szpitala w Moskwie.
Po wyleczeniu i rozwiązaniu Mazowieckiego Pułku Ułanów został wcielony do 1 Łotewskiego Pułku Kawalerii. W okolicach Rygi zbiegł z pułku w stronę Polski, został aresztowany i osadzony w więzieniu w Mitawie. Po zajęciu Mitawy przez wojska niemieckie został wywieziony 23 marca 1919r. do Niemiec jako jeniec wojenny. Przebywał w obozach Szawle, Heilsberg, Wambeck, Soltan i Frankfurt n/Odrą, skąd zbiegł 22 lipca 1919 r. 22 sierpnia 1919 r. wstąpił ponownie do 1 Pułku Ułanów Krechowieckich, skąd 7 września 1919 r. przeniesiony został do Szwadronu Przybocznego Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza. 10 listopada 1919r. otrzymał awans na wachmistrza. Miesiąc później, 13 grudnia 1919 r. został wachmistrz-szefem Szwadronu Przybocznego. Razem z nim uczestniczył w wyprawie kijowskiej i walkach na froncie wołyńskim, pod Żytomierzem i Zwiahlem. Za udział w walce o niepodległość i obronę zagrożonej Ojczyzny został odznaczony krzyżem Virtuti Militari (27 grudnia 1921 r.) i Krzyżem Walecznych (15 czerwca 1922 r.) 10 lipca 1920 r. awansował na starszego wachmistrza. W dniach 1-8 lutego 1921 r. wchodził w skład eskorty towarzyszącej Naczelnikowi Państwa, marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu podczas jego pobytu we Francji. Funkcję wachmistrz-szefa Szwadronu Przybocznego pełnił do 26 maja 1926 r. Po rozformowaniu Szwadron został przeniesiony do Szwadronu Pionierów 2 Dywizji Kawalerii, a następnie 27 lipca 1926 r. do referatu personalnego Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych.13 stycznia 1927 r. wyjechał na własną prośbę do Szkoły Podoficerów Zawodowych Kawalerii w Jaworowie. Po ukończeniu szkoły pracował w dowództwie Batalionu Sztabowego MSWojsk (16.06.1927 r.-26.01.1928 r.). 26 stycznia 1928 r. został przeniesiony do 1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. Pełnił w nim funkcje wachmistrz-szefa Drużyny Dowódcy Pułku (27.01.1928-22.09.1930 r.), a następnie aż do 21 grudnia 1931 r. szefa kancelarii oficera ewidencji personalnej pułku. W grudniu 1931r. został przeniesiony do 1 pułku strzelców konnych w Garwolinie. Od 1 stycznia 1934 r. był redaktorem naczelnym gazetki pułkowej „Nowinki”. Ostatni, 58 numer ukazał się 1 lutego 1938 r. 13 lipca 1935 r. został oficerem oświatowym 1 psk. 1 lutego 1936 r. awansował na chorążego. Od 18 stycznia 1936 r. do 5 marca 1938 r. był prezesem zarządu Ogniska Podoficerów Zawodowych Garnizonu Garwolin zajmującego się m.in. integrowaniem podoficerów zawodowych, rozwojem ich życia towarzyskiego i kulturalnego oraz organizowaniem samopomocy koleżeńskiej.
12 maja 1936 r. wchodził w skład pocztu sztandarowego pułku uczestniczącego w uroczystości złożenia serca Marszałka Józefa Piłsudskiego w grobie Jego matki na cmentarzu na Rossie w Wilnie. Po zakończeniu działań wojennych w 1939 r. wrócił do Garwolina, wyniósł z terenu koszar i ukrył w swoim domu przy ul. Polnej część archiwum pułkowego oraz sztandar pułku z 1924 r. W październiku 1939 r. zorganizował jedną z pierwszych grup konspiracyjnych w Garwolinie, skupiającą podoficerów i strzelców 1 psk. Pod koniec roku wszedł wraz z nią w skład organizowanej przez por. Zygmunta Żebrackiego ps. „Żeliwa” Obwodu Garwolin Służby Zwycięstwu Polski. Następnie wraz ze t.wachm. Władysławem Giczanem ps. „Wlad”, „Gwat” i wachm. Wacławem Matysiakiem ps. „Ziuk” kontynuował nawiązywanie kontaktów z byłymi żołnierzami pułku, zamierzając odtworzyć, za wiedzą komendanta Obwodu, 1 pułk strzelców konnych, w momencie przewidywanej ofensywy na zachodzie przez siły zbrojne sprzymierzonych. Na początku 1940 r. Narcyz Witczak-Witaczyński występujący pod pseudonimem „Kościesza” dokonał podziału zadań. „Wład” objął sprawy organizacyjno-personalne i mobilizacyjne. „Ziuk” sprawy terenowe – organizowanie plutonów i szkolenie. Ogólne kierownictwo spraw związanych z odtwarzaniem pułku zatrzymał dla siebie. W maju 1940 r. nawiązał kontakt z przebywającym w Warszawie byłym oficerem 1 psk, mjr kaw. Karolem Błasińskim ps. „Rymarz”. Poinformował go o zapoczątkowanych przez siebie pracach związanych z odtwarzaniem pułku oraz poprosił o objęcie kierownictwa nad dalszymi pracami. Błasiński wyraził na to zgodę oraz zaakceptował wszystkie poprzednie zarządzenia „Kościeszy”.
Od 1940 r. „Kościesza” pełnił także obowiązki szefa kontrwywiadu Obwodu Garwolin Związku Walki Zbrojnej (od lutego 1942 r. Armii Krajowej). Prowadził również zakład fotograficzny w centrum zniszczonego Garwolina. 17 lipca 1942 r. został aresztowany przez niemieckie władze okupacyjne. Mimo, że był uprzedzony przez wywiad o grożącym mu aresztowaniu, obawiając się o los rodziny pozostał w Garwolinie. Po aresztowaniu przebywał początkowo na Pawiaku (VII-XII.1942), a następnie w obozie na Majdanku, gdzie zginął 27 marca 1943 r.
Autor tekstu: prof. dr hab. Zbigniew Gnat-Wieteska
