Wanaty – Ocalić Od Zapomnienia

wanaty ocalic od zapomnieniaStowarzyszenie Rozwoju Gmin i Miast Powiatu Garwolińskiego „Wspólnota Powiatowa” wydała, ponad 300-stronicową  publikację pod tytułem „Wanaty – ocalić od zapomnienia”.

W przyszłym roku przypada 70. rocznica okropnego mordu jakiego dokonali Niemcy 28 lutego 1944 roku na mieszkańcach wsi Wanaty w gminie Łaskarzew. Według publikacji podczas pacyfikacji wsi zabito 107 osób.

OD WYDAWCY „Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku, teraźniejszości ani prawa do przyszłości”. Józef Piłsudski Szanowni Państwo. Oddajemy do Państwa rąk długo oczekiwaną nie tylko wśród społeczności lokalnej, publikację o mordzie we wsi Wanaty – pacyfikacji dokonanej przez hitlerowców podczas II wojny światowej. Morderstwa dokonano 28 lutego 1944 roku w Wanatach (powiat garwoliński, województwo mazowieckie). Wioskę spalono i zamordowano 107 mieszkańców. Ustalając fakty i próbując odtworzyć przebieg wydarzeń, autorzy opracowania dotarli do tych co przeżyli, do ich rodzin i potomków. Niniejsza praca zawiera ponad osiemdziesiąt fotografii, które w większości nigdy nie były publikowane, 18 schematów (drzew genologicznych rodzin), 15 relacji i wspomnień, wiersze dzieci ze Szkoły w Dąbrowie im. Pamięci Wanat, scenariusze uroczystości szkolnych upamiętniających wydarzenia sprzed prawie 70 – lat. Zawiera 3 recenzje naukowe: dr Anny Zielińskiej, dr Michała Kalbarczyka oraz mgr Krzysztofa Tobiasza. 28 lutego 2014 roku mieszkańcy Ziemi Garwolińskiej, mieszkańcy wsi Wanaty, społeczność szkolna obchodzić będzie 70 – tą rocznicę pacyfikacji Wanat.” Urszula Zadrożna- Prezes Stowarzyszenia Rozwoju Gmin i Miast Powiatu Garwolińskiego

 

OD ZESPOŁU REDAKCYJNEGO 28 lutego 2014 roku przypada siedemdziesiąta rocznica pacyfikacji wsi Wanaty, najtragiczniejszego wydarzenia w historii naszego powiatu. W związku z tym Zbigniew Marciniuk skarbnik Stowarzyszenia Rozwoju Gmin i Miast Powiatu Garwolińskiego skierował do nas propozycję stworzenia publikacji mającej na celu ocalenie od zapomnienia tragicznej historii Wanat. Propozycja wydała nam się godna uwagi. Co prawda wzmianki o wydarzeniach, które rozegrały się 28 lutego 1944 roku pojawiały się w kilku publikacjach książkowych i prasie, to jednak nie ukazały całego problemu. W Wanatach przed pacyfikacją żyły 32/33 rodziny (wg różnych źródeł) . Za każdą z nich kryje się nieludzki obraz tragedii i cierpienia. Z 19 rodzin nikt nie ocalał, dwie przeżyły pacyfikację będąc świadkami wydarzeń, pozostali stracili swoich najbliższych i to oni musieli zmierzyć się z tą okrutną rzeczywistością. Nasza publikacja ma na celu ogarnięcie pamięcią tych mieszkańców Wanat, którzy zginęli w lutowy poniedziałek z rąk hitlerowskich oprawców. Aby zadanie mogło zostać zrealizowane Stowarzyszenie Rozwoju Gmin i Miast Powiatu Garwolińskiego złożyło wniosek do Muzeum Historii Polski i otrzymało dotację z programu „Patriotyzm Jutra”. Dzięki tej decyzji mamy przyjemność wspierać inicjatywy propagujące historię, kreujące postawy patriotyczne i obywatelskie. Wydarzenia, które rozegrały się w Wanatach 28 II 1944 roku są nam szczególnie bliskie, gdyż pracujemy w szkole noszącej imię Pamięci Wanat. Praca podzielona jest na trzy części. Pierwsza zawiera krótką wzmiankę o Wanatach przed pacyfikacją, ukazuje przyczyny i przebieg pacyfikacji oraz rozdział Wanaty po wojnie. Druga udokumentowane losy mieszkańców. Trzecia część to wspomnienia mieszkańców gminy Łaskarzew, twórczość poetycka uczniów, scenariusze akademii oraz zdjęcia z okazji obchodów kolejnych rocznic pacyfikacji. W załączniku zamieszczamy wykazy sporządzone na podstawie aktów urodzenia, ślubów i zgonów, spis ludności w gromadzie Wanaty z 1940 roku, rejestr szkód sporządzony po pacyfikacji oraz informacje prasowe, które dotychczas ukazały się na temat pacyfikacji wioski. Praca została wzbogacona o plan Wanat z 1944 roku odtworzony na podstawie ustnych relacji mieszkańców wioski Pana Bogdana Kisiela i Pani Marianny Dąbrówki oraz drzewa genealogiczne rodzin dotkniętych bolesnym doświadczeniem. Pragniemy nadmienić, że stworzenie tego materiału było niezwykle trudne z powodu upływu wielu lat i braku świadków tragedii. Krótki czas na realizację tego zadania spowodował niemożliwość dotarcia do wszystkich członków rodzin dotkniętych okrucieństwem wojny. Jednocześnie zwracamy się z gorącą prośbą do wszystkich, którzy posiadają informacje oraz pamiątki, które nie zostały wykorzystane w tej pracy o podzielenie się nimi i uzupełnienie brakujących kart naszej Małej Ojczyzny.

 

ZAKOŃCZENIE Nasza publikacja oparta jest przede wszystkim na badaniach archiwalnych przeprowadzonych w USC w Łaskarzewie i Garwolinie oraz parafiach: Łaskarzewie, Marianowie, Samogoszczy. Mieliśmy szczęście, że udało się nam dotrzeć do osób, które są emocjonalnie związane z Wanatami i to one w dużej mierze przekazały nam informacje dotychczas nieznane. Korzystaliśmy z niewielu opublikowanych prac. Temat pacyfikacji Wanat nie był nam obcy od początku naszej pracy zawodowej. To właśnie w Szkole Podstawowej w Dąbrowie po raz pierwszy zetknęłyśmy się z opisaną historią dzięki pracy magisterskiej Ewy Nadolskiej. Dzięki Jej uprzejmości praca ta została skopiowana i trafiła do bibliotek szkół na terenie gminy Łaskarzew. Co prawda źródła archiwalne są bardziej wiarygodne niż relacje ustne, to jednak nie traktowałyśmy ich bezkrytycznie. Podczas pracy badawczej dopatrzyliśmy się niezgodności z faktami dotyczącymi dat urodzenia, daty śmierci oraz imion pomordowanych opublikowanych na podstawie danych ustalonych przez Wójta Gminy Łaskarzew, a sporządzonego przez Sąd Grodzki w Sobolewie w dniu 5 X 1945 roku. Uważamy, że każda z ofiar zasługuje na indywidualne i zgodne z prawdą przedstawienie faktów z jej życia. Niestety nie udało nam się dotrzeć do akt następujących rodzin: Czapek, Laskowski, Łukasik, Poświata i Wojtas. Nie znaleziono odpowiedzi na pytanie, dlaczego tylko 67 osobom sporządzono akty zgonu?. Według naszych badań w Wanatach 28 lutego 1944 roku zginęło 107 osób, a nie jak twierdzono do tej pory 108. Na pamiątkowej tablicy w Wanatach pojawiło się nazwisko Stefana Kędziora, który nie był ofiarą pacyfikacji, a zginął z rąk hitlerowskich oprawców 27 grudnia 1943 roku. Nie uwzględniono natomiast Karoliny Paciorek, która zginęła w dniu pacyfikacji w pobliżu Wanat, a także zasługuje na pamięć. Część błędów została skorygowana, ale nie do wszystkich dokumentów udało się nam dotrzeć. Zamieszczony przez nas wykaz pomordowanych został opracowany na podstawie zgromadzonych aktów urodzenia i aktów zgonu, które w większości pochodzą z Urzędu Stanu Cywilnego w Łaskarzewie. Zbigniew Marciniuk – Koordynator Projektu

 

 

 

Autorzy: Jolanta Moczulska, Agata Narojczyk, Mariola Rekawek – praca zbiorowa pod redakcją naukową Zbigniewa Marciniuka
Rok wydania: 2013.
Nakład: 500 sztuk.
ISBN: 978-83-938771-0-2

 

Opracowano na podstawie materiałów „Wspólnota Powiatowa”

Podziel się tym ze znajomymi! Poinformuj ich o garwolin.org

One thought on “Wanaty – Ocalić Od Zapomnienia

  1. Witam.
    Jestem w posiadaniu wywiadu z osobą kobietą, która przeżyła pacyfikację. Jest to nagrane na taśmie magnetofonu szpulowego. Nagranie pochodzi z połowy lat 70-ych i jest na 100% autentyczne. U tej kobiety była wycieczka szkolna i rozmowa z nią została nagrana na „szpulaka”. Jakość jest nie najlepsza ale w dobie dzisiejszej techniki cyfrowej zapewne da się to poprawić.
    Pozdrawiam

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *