Puszcza Osiecka

Polecamy lekturę tekstu Piotra Szkołuta pt. Przekształcenia obszarów leśnych dawnej Puszczy Osieckiej w XIX w. („Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych” 2012, nr 2). Można w nim znaleźć wiele ciekawych informacji o tym kompleksie leśnym. Jako uzupełnienie tych informacji wyciągamy fragmenty tekstów znalezionych w bibliotekach cyfrowych i dotyczący również tej puszczy.

Fragment mapy operacyjnej Radomia z 1927 r.
Źródło: Radomska Biblioteka Cyfrowa

Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Warszawa 1892

Z pomiędzy różnych województw, ziem i powiatów, w których się znajdowały dobra królewskie, zasługuje szczególniej na uwagę ziemia Czerska. Ogół w niej wsi królewskich wynosi 81 czyli w stosunku do całości 670 wsi % 12 czyli procent tak znaczny, jak w żadnem województwie Mazowsza, przewyższający nawet średnią liczbę województwa krakowskiego i sandomierskiego (9 % 8%)i oraz województwa lubelskiego, w którem stosunek wsi królewskich do całości wynosi % 11. Na to wyjątkowe położenie ziemi czerskiej złożyły się pewne okoliczności, które tu podnieść i uwydatnić należy.

Wsi królewskie w ziemi Czerskiej głównie rozłożone są nie po lewej stronie Wisły, nie w prastarej części, której środkowym punktem był gród warowny i zamek obronny w Czersku na lewym brzegu Wisły, ale przeważnie i niemal wyłącznie po tamtej stronie na prawym brzegu rzeki. Była to nowsza część ziemi Czerskiej, pokryta nieprzebytemi borami i puszczami, które wzięto pod uprawę znacznie później, kiedy ustały wojny z Jadźwingami i kiedy się w XIII i XIV wieku ożywił na Mazowszu ruch kolonizacyjny. Po tamtej stronie Wisły tuż wyprost samego Czerska w niewielkiej od brzegu odległości leżała sławna, głośna z myśliwskich wypraw książąt mazowieckich puszcza osiecka, a za nią ciągnęła się znów wielka puszcza starogrodzka, która się łączyła z przyległą puszczą dębską, bory zaś około Latowicza, na Zgórnicy w dalszym ciągu szły aż do granic ziemi Łukowskiej. Od brzegów zatem Wisły w długości linii najmniej mil piętnastu, aż do ostatnich granic Mazowsza, przytykającego do ziemi Łukowskiej ciągnęły się prawie nieprzerwanym pasem puszcze i bory książąt mazowieckich. Wśród tych bezludnych lasów na lichych, piaszczystych gruntach lub na błotnistych bielach, powstały z biegiem czasu osady wiejskie, które po większej części przez książąt zakładane do ich folwarków należały i stanowiły mniej lub więcej rozległe klucze. Tak wyrosły starostwa osieckie, garwolińskie, latowickie, klucz ładziński i inne, obok siebie położone i tworzące jeden większy kompleks dóbr książęcych a później królewskich. Jeszcze w XVI wieku, jak świadczą lustracye, osadzano wsi królewskie przy Osiecku, Garwolinie. Są to osady nowszej formacyi, jak w ogóle zawiślna część ziemi czerskiej, wystawiona na napady Jadzwingów, późno zaludniać się zaczęła. Te właśnie okoliczności rzucają jasne światło na sprawę powstania takiego znaczniejszego skupienia i dłuższego utrzymania w tem skupieniu dóbr książęcych później zajętych na rzecz stołu królewskiego.

W 1913 r. w „Leśniku Polskim” (nr 10 i 11) ukazał się artykuł Witolda Prackiego pt. Puszcze i lasy królewskie województw płockiego i mazowieckiego podług lustracji z r. 1569. O Puszczy Osieckiej możemy znaleźć tam następujące informacje:

A na zakończenie jeszcze fragment komunikatu Polskiej Agencji Prasowej zamieszczony w „Życiu Radomskim” z 8 sierpnia 1969 r. (nr 188):

Tereny nad Wilgą porośnięte były kiedyś pierwotną puszczą Osiecką, która sięgała od Wisły aż do Liwca. Szczątki tej puszczy przetrwały jeszcze w postaci licznych skupisk leśnych w powiatach: Ryki i Garwolin.

Teksty pobrane z Polony. Fragment Komunikatu PAP pobrano z Radomskiej Biblioteki Cyfrowej.

Podziel się tym ze znajomymi! Poinformuj ich o garwolin.org

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *