W całej Polsce jest ok. 1400 cmentarzy żydowskich. Kilka znajduje się w naszym powiecie, a wśród nich ten w Sulbinach k/Garwolina, który wciąż pozostaje w zapomnieniu.
Chcąc podjąć próbę ratowania tego szczególnego dla żydowskiej społeczności Garwolina miejsca, prowadzę od ponad roku oddolną inicjatywę na rzecz upamiętnienia i zabezpieczenia cmentarza, co oczywiście musi się odbyć z poszanowaniem tradycji żydowskiej. Zgodnie z nią cmentarz jest tam, gdzie znajdują się szczątki ludzkie, niezależnie od tego, czy zewnętrzne oznaczenia cmentarza zostały zniszczone, jego granice uległy zatarciu, czy też cmentarz został zabudowany. Dlatego konieczne jest wyznaczenie historycznych (czyli przedwojennych) granic cmentarza bądź też rozpoznanie strefy grzebalnej. I właśnie w tym celu 29 listopada na cmentarzu żydowskim w Sulbinach k/Garwolina odbyła się wizja lokalna, którą przeprowadził przedstawiciel komisji rabinicznej ds. cmentarzy, Filip Szczepański. Pomimo niesprzyjającej aury udało nam się wykonać wszystkie niezbędne pomiary, które następnie zostaną zsynchronizowane z dostępnymi mapami oraz zdjęciami lotniczymi z okresu II wojny światowej. Ważne jest bowiem, aby upamiętnione cmentarze były grodzone w ich oryginalnych granicach i żadne groby nie zostały pominięte.
Wizytę poprzedziła konsultacja materiałów źródłowych w Archiwum Państwowym w Otwocku, a jej uzupełnieniem były również rozmowy przeprowadzone z pracownikami gminy Garwolin i starostwa.
Może przy cmentarzu żydowskim stanie kamień, może będzie tablica. Mam nadzieję, że upamiętnienie będzie możliwe już w pierwszej połowie 2018 roku.
Podjętą przeze mnie inicjatywę upamiętnienia cmentarza żydowskiego w Sulbinach k/Garwolina wspiera Marcin Kobus, wiceprzewodniczący Rady Powiatu, oraz portal Dawny Garwolin.
Renata Masna
